Totalitaryzm, narracja, tożsamość

Filozofia historii Hannah Arendt

ISBN: 978-83-231-2946-2
Liczba stron: 396
Rok wydania: 2013
Wydania: 1

Marcin Moskalewicz

historyk idei, metodolog, adiunkt w Katedrze Historii Nauk Medycznych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Studiował na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz na University of California w Berkeley (2003), Marie Curie Fellow w Groningen Research School for the Study of the Humanities na Rijksuniversiteit Groningen w Holandii (2005, 2007). Stypendysta m.in. wiedeńskiego Institut für die Wissenschaften vom Menschen (2004) oraz Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (2011). Laureat Nagrody Prezesa Rady Ministrów za rozprawę doktorską przygotowaną w ramach programu European Doctorate in the Social History of Europe (2010). Redaktor „Res Publiki Nowej”. W jego współtłumaczeniu ukazały się m.in. Wykłady o filozofii politycznej Kanta Hannah Arendt (2012) oraz zbiór esejów Solidarność i kryzys zaufania (2013). Zajmuje się fenomenologią egzystencjalną oraz filozofią medycyny, w szczególności zjawiskiem medykalizacji.

Kluczem do zrozumienia fragmentarycznej myśli Hannah Arendt jest filozofia historii zarówno w znaczeniu spekulatywnym, jak i krytycznym. Odpowiedź Arendt na totalitaryzm – na zwycięstwo fizjologii nad polityką – jest jednocześnie przemyślana i radykalna. Totalitaryzm nie okazuje się wyłącznie systemem sprawowania władzy, lecz stanowi skrajny przypadek opowiadania historii, fałszywy sposób tworzenia narracji, która sięga w głąb indywidualnej tożsamości. Każda opowieść jest narzędziem radzenia sobie z przygodnością świata i siebie samego, które niesie ze sobą potencjalnie katastrofalne skutki. Choć ciągłość jest konieczna dla ukonstytuowania się podmiotu i podjęcia działania politycznego, to interpretacja tego, co minione, może łatwo przerodzić się w retrospektywne proroctwo przedstawiające przeszłość jako obietnicę przyszłości. Tym tropem podąża historiografia naukowa kontynuująca niechlubną tradycję zastępowania działania wytwarzaniem, co prowadzi do błędnego rozumienia władzy i zadań wspólnoty politycznej. Odpowiedź właściwą stanowi opowieść fragmentaryczna ugruntowana w nowej metafizyce dziejów. Przeszłość to wprawdzie sterta gruzów, ale jako taka może jawić się nam w zupełnie nowy sposób – jako przedmiot estetyczny.
Książka stanowi kompleksową analizę dorobku Hannah Arendt, intepretowanego w kontekście dzieł myślicieli przynależących z jednej strony do tzw. tradycji kontynentalnej (m.in. Walter Benjamin, Hans-Georg Gadamer, Martin Heidegger, Immanuel Kant, Reinhart Koselleck, Paul Ricoeur), z drugiej zaś – do tzw. tradycji analitycznej (m.in. Frank Ankersmit, Arthur Danto, Carl Gustav Hempel, Karl Raimund Popper, Jerzy Topolski, Hayden White).