Klasa, kapitał i coaching w dobie późnego kapitalizmu

Perswazja neoliberalnego urządzania

ISBN: 978-83-231-4280-5
Liczba stron: 482
Rok wydania: 2019
Wydania: 1

Michał Mokrzan

Antropolog społeczno-kulturowy, pracownik Katedry Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Wrocławskiego. Autor książki Tropy, figury, perswazje. Retoryka a poznanie w antropologii oraz kilkudziesięciu artykułów poświęconych procesom wytwarzania neoliberalnych form podmiotowości w dobie późnego kapitalizmu, zagadnieniom z zakresu teorii antropologicznej oraz analizom retoryki dyskursów eksperckich. Laureat konkursów Fundacji na rzecz Nauki Polskiej oraz Narodowego Centrum Nauki. Członek interdyscyplinarnej grupy badawczej International Rhetoric Culture Project. W realizowanych aktualnie badaniach nad afektywnym wymiarem doświadczenia łączy koncepcje wypracowane w ramach antropologii retorycznej, studiów nad urządzaniem (studies in governmentality) oraz psychoanalizy lacanowskiej.

Przedmiotem podejmowanych w monografii analiz jest splot „klasy–kapitału–coachingu”, który jest rozpatrywany w kontekście procesu rozpowszechniania się w dobie późnego kapitalizmu idei przedsiębiorczości, odpowiedzialności indywidualnej oraz uekonomicznienia stosunków nieekonomicznych. Coaching – rozumiany jako materializacja neoliberalnych technologii urządzania (neoliberal technologies of governmentality) – jest praktyką materialno-symboliczną zachęcającą członków wyższych klas średnich w Polsce do podejmowania prób rozwijania form kapitału emocjonalnego (samoświadomości, postaw przedsiębiorczości i odpowiedzialności, pewności siebie oraz poczucia własnej wartości, odporności psychicznej i umiejętności zarządzania emocjami) w celu radzenia sobie z wyzwaniami stawianymi przez późny kapitalizm. Członkowie wyższych klas średnich, biorący udział w prowadzonych przez autora badaniach etnograficznych, budują tożsamość klasową w procesie afektywnej pracy nad sobą, inicjowanej w ramach coachingu, która wypływa z potrzeby zyskania i/lub poszerzenia wymienionych wyżej dyspozycji emocjonalno-kognitywnych. Coaching jest narzędziem zarówno tę potrzebę zaspokajającym, jak i ją produkującym. Jest on mechanizmem konstruującym neoliberalne podmioty wyższych klas średnich, wyposażającym je nie tylko w kapitał emocjonalny, lecz także kategorie, na podstawie których sami działają i myślą o sobie oraz otaczającym świecie. Książka dowodzi, że pracę coachingową odpowiedzialną za wytwarzanie neoliberalnych podmiotów wyższych klas średnich konstytuuje mechanizm retoryczny i polityczny, który dookreśla etykieta, stanowiąca także drugi człon tytułu monografii: perswazja neoliberalnego urządzania.

[10.2021] Książka otrzymała Nagrodę Komitetu Nauk Etnologicznych PAN im. Bronisława Malinowskiego za najlepszą książkę naukową z zakresu etnologii, antropologii społeczno-kulturowej, folklorystyki i etnomuzykologii opublikowaną w latach 2019-2020.