Prawdopodobieństwo w retoryce antycznej

ISBN: 978-83-231-4765-7
Liczba stron: 366
Rok wydania: 2022
Wydania:

Marek Hermann

Filolog klasyczny. Pracuje w Jagiellońskim Centrum Językowym Uniwersytetu Jagiellońskiego, jest wykładowcą języka łacińskiego i literatury antycznej. Autor książek poświęconych problematyce astralnej w literaturze rzymskiej: Obraz nieba gwiaździstego w literaturze rzymskiej epoki augustowskiej (2001), Metaforyka astralna w poezji rzymskiej (2007). Napisał także monografię poświęconą historii łaciny i jej wpływu na języki nowożytne: O łacinie tylko dobrze (2014). Obecnie zajmuje się antyczną sztuką wymowy i jej oddziaływaniem na współczesne teorie retoryczne. Opublikował liczne artykuły w czasopismach polskich i zagranicznych, w których analizuje zagadnienia prawdy i prawdopodobieństwa, figur retorycznych, mnemoniki, pathos i ethos, metod argumentacji w retoryce antycznej.

Pojęcie prawdopodobieństwa łączymy dzisiaj przede wszystkim ze statystyką. Otrzymujemy różnego rodzaju informacje, ile jest w stanie statystycznie wyprodukować, osiągnąć, stracić przeciętny człowiek, a w związku z tym, jakie jest przeciętne prawdopodobieństwo jego sukcesu czy porażki. Jednak prawdopodobieństwo nie ogranicza się jedynie do matematycznych badań statystycznych, do formalnych rozwiązań logicznych, ale sięga także obszaru mniej wymiernego – wiary czy przekonań. Niniejsza książka poświęcona jest temu drugiemu rodzajowi prawdopodobieństwa, mianowicie antycznemu prawdopodobieństwu retorycznemu, odnoszącemu się do wiary, do zaufania, do przesądów, czasami do pojęcia antytezy prawdy. Dla starożytnych teoretyków sztuki wymowy, prawdopodobieństwo było jednym z ważniejszych instrumentów argumentacyjnych. Pojęcie prawdopodobieństwa występowało już w mowach bohaterów Homeryckich. Posługiwali się nim pierwsi sycylijscy przedstawiciele retoryki, Koraks i Tejzjasz, uchodzący za jego wynalazców. Korzystał z niego także Gorgiasz, który rozkochał Ateńczyków w sztuce wymowy. Antyfont, specjalista od mów w procesach o morderstwa, uznawał prawdopodobieństwo za podstawowy instrument sztuki retorycznej. Zainteresowanie, jakie wzbudzało prawdopodobieństwo wśród greckich teoretyków sztuki wymowy, wynikało z przeświadczenia, że prawda nie zawsze jest wygodna, wiarygodna i nie dla wszystkich przekonująca. Dzisiejsza teoria logomachii przejęła znaczną część antycznych reguł retorycznych, współcześni mówcy korzystają, często nieświadomie z instrumentów wypracowanych już przez retorykę starożytną, a jednym z takich narzędzi jest właśnie prawdopodobieństwo. O tym jak starożytni, a także współcześni adepci retoryki posługują się prawdopodobieństwem, jak wykorzystują je w sztuce agumentacji, traktuje książka „Prawdopodobieństwo w retoryce antycznej”.