Bóg, człowiek i zło

Studium filozofii Włodzimierza Sołowjowa

ISBN: 83-220-2407-0
Liczba stron: 416
Rok wydania: 2003
Wydania: 1 (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego) - nakład wyczerpany

Jan Krasicki

(ur. 1954) Profesor zwyczajny w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Wrocławskiego. Absolwent wrocławskiej polonistyki, studia doktoranckie w zakresie filozofii ukończył w Uniwersytecie Warszawskim. Zajmuje się filozofią rosyjską, polską oraz niemiecką 19-21. wieku, głównie antropologią filozoficzną, filozofią religii oraz filozofią kultury. Autor następujących książek: Eschatologia i mesjanizm. Studium światopoglądu Mariana Zdziechowskiego, Wrocław 1994; Przeciw nicości. Eseje, Kraków 2002; Bóg, człowiek i zło. Studium filozofii Włodzimierza Sołowjowa Wrocław 2003 (przekład na język rosyjski: Бог, человек и зло. Исследование философии Владимира Соловьева, Москва 2009); Po „śmierci Boga”. Eseje eschatologiczne, Kraków 2011; Człowiek i Bóg w tradycji rosyjskiej, Kraków 2012; Bierdiajew i inni. W kręgu myśli rosyjskiego renesansu religijno-filozoficznego, Warszawa 2012; Разум и Другой. Опыты по русской и европрейской мысли, Санкт-Петербугр 2015; Dostojewski i laboratorium idei, Warszawa 2020; Porwanie Europy. Studia heterologiczne, Kraków 2022.

Książka stanowi analizę poglądów największego systematycznego filozofa rosyjskiego Włodzimierza Sołowjowa (1853-1900), nazywanego także "ojcem filozofii rosyjskiej", którego myśl - nie przestając oddziaływać do dzisiaj (np. ekumenizm) - stała się na przełomie XIX i XX wieku głównym źródłem "rosyjskiego renesansu religijnego", a także rosyjskiego symbolizmu. W istniejących opracowaniach systemu filozoficznego Sołowjowa jego myśl ujmowano pod aktem trzech zasadniczych idei: Bogoczłowieczeństwa, Wszechjedności oraz sofiologii. W monografii podjęto próbę analizy poglądów Sołowjowa pod kątem problemu zła i rozpatrzenia ideowych propozycji filozofa w rozległym kontekście ideowym i problemowym, wykraczającym poza granice i kontekst rodzimej filozofii rosyjskiej, a także na ujęcie problemu na tle dyskursu uniwersalnego, europejskiego.
Obecność oraz istnienie zła w świecie, człowieku i historii oraz pytanie o możliwość jego przezwyciężenia ukazano w perspektywie dwu przeciwstawnych filozofem: "filozofemy śmierci" oraz "filozofemy życia", tzn. zasady, która przejawia się w świecie jako panowanie "prawa grzechu" i "metafizycznego egoizmu" oraz zasady Logosu, jednoczącej rozproszone potencje bytu i prowadzącej świat do jedności z Bogiem-Absolutem i manifestującej się jako zagwarantowany w "fakcie" Zmartwychwstania Chrystusa ostateczny eschatologiczny triumf Życia nad "złem krańcowym", czyli śmiercią.
Praca - nie licząc Wprowadzenia, w którym przedstawiono jej zamysł koncepcyjny oraz ukazano istotę i znaczenie problemu zła w myśli Sołowjowa - dzieli się na trzy części: Teozofia, Teokracja, Eschatologia. Pierwsza część poświęcona jest pochodzeniu zła w świecie, druga ukazuje naukę o Bogoczłowieczeństwie, zajmującą centralne miejsce w systemie filozoficznym Sołowjowa. Część trzecia poświęcona jest analizie przyczyn niepowodzenia teokratycznej idei tego filozofa.
W ostatecznym rozrachunku Sołowjowa dociekanie genezy, natury, obecności zła w świecie, w historii i człowieku, okazuje się nie tyle konstatacją nieusuwalności zła i rezygnacją z walki z nim, co afirmacją i apologią Dobra, a to znaczy również - afirmacją i apologią człowieka jako istoty moralnej, zdolnej do czynnej i twórczej współpracy z Bogiem w dziele wyzwolenia świata z więzów Zła, w które jest uwikłany.