Pomiędzy końcem i apokalipsą

O wyobraźni poetyckiej Zbigniewa Herberta

ISBN: 978-83-229-2798-4
Liczba stron: 442
Rok wydania: 2007
Wydania: 2 (2013 - drugie wydanie)

Małgorzata Mikołajczak

kierownik Zakładu Teorii i Antropologii Literatury oraz Pracowni Badań nad Literaturą Regionalną w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Zielonogórskiego, członek Komitetu Nauk o Literaturze PAN (2011-2014), juror w konkursie Lubuski Wawrzyn Literacki. Autorka książek Podjąć przerwany dialog. 0 poezji Urszuli Kozioł (2000), „W cieniu heksametru”. Interpretacje wierszy Zbigniewa Herberta (2004), Pomiędzy końcem i apokalipsą. 0 wyobraźni poetyckiej Zbigniewa Herberta (2007), Zbliżenia. Studia i szkice poświęcone literaturze lubuskiej (2011), Światy z marzenia. Echa romantyczne w poezji Zbigniewa Herberta (2013). Publikowała m.in. w „Pamiętniku Literackim”, „Ruchu Literackim”, „Zagadnieniach Rodzajów Literackich”, „Tekstach Drugich”, „Twórczości'", „Odrze”, „Kwartalniku Artystycznym”.

Bohaterem książki jest „Herbert metafizyczny”, „wygnany arkadyjczyk” biorący odpowiedzialność za rzeczywistość, w której rozegrał się metafizyczny dramat, tytułowy „koniec”. Podstawową metodą badawczą jest tu interpretacja tekstu, a dominującą perspektywą - poetyka. Autorka stara się ukazać zasadę organizującą świat poetycki Herberta: „dośrodkowe” ciążenie charakterystycznych dla tej poezji antynomii oraz współistnienie sprzeczności w obszarze paradoksu. Kwestią kluczową jest poetycka wyobraźnia, ujęta jako sfera obrazowania syntetyzująca elementy świata przedstawionego w relacji do metafizycznych aspektów egzystencji, te natomiast dają się uchwycić w odniesieniu do tradycji filozoficznej i literackiej.
Zarysowując horyzont tej twórczości jako swoisty pejzaż kultury, autorka pokazuje, że „metafizyczne” przemawia u Herberta głosami wielkich twórców, figur orientacji aksjologicznej i estetycznej, jakimi są Eliot, Rilke, Hölderlin oraz Nietzsche. Trzy pierwsze z wymienionych nazwisk zakreślają potrójny horyzont intertekstualny i wyznaczają wierzchołki metafizycznego trójkąta, na których wspiera się refleksja poety: liryczno-elegijny (Rilke); ascetyczny, sprzężony z imperatywem etycznym (Eliot) oraz religijno-obrzędowy (Hölderlin). Myśl Nietzschego natomiast okazuje się istotna dla religijnego wymiaru poezji Herberta.

Drugie wydanie książki ukazało się w 2013 r. nakładem Wydawnictwa Naukowego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.